умный, разумный;- дельный // умно, разумно, дельно;-ақылды бала умный ребенек;-ақылды сөз умные слова;-ақылды іс разумное действие;- сен мұны ақылды істедің ты разумно поступилақылды (адам) айтқызбай біледі умный догадается без слов;-ақылдыадам - батпанақ, ақылсызадам - сасқалақ умный поступает уверенно, глупый теряется;-ақылды көргенін айтар, ақымақ жегенін (или беpгенін) айтар умный говорит о том, что видел, глупый - о том, что ел и пил (или одолжил дpугим); ақылды балам қазанның астына қарайды, ақымақ балам үстіне қарайды умный сын заглядывает под котел, а глупый смотрит, что сверху (т.е. умный заботится чтобы гоpел огонь в очаге и сваpилась пища, а глупый думает, готова ли пища); ақылдыға ишарат, ақымаққа - келтек умному намек, глупому - дубина (т. е. умному достаточно намекнуть и он сделает, то, что нужно, а дуpаку для этого нужна палка); ақылды екі айтқызбас, ақымақ бір де айтқызбас умный не позволит, чтобы ему сказали дважды (о чем-л.), а глупый даже один раз (т.е. не дает сказать); ақылды екі айтқызбас, ақымақ мүлде айтқызбас умному не надо дважды повторять, глупому не надо вовсе говорить;-ақылды мақтанса іс тындырар, ақылсыз мақтанса, аяғын сындырар умный хвастает - дело сделает, глупый хвастает - беду натворит;-ақылды сөзге тоқтайды, ақылсыз бөзге тоқтайды умный ценит слова, дурак - вещи
I умничать;- изображать из себя умника;-ақылдысынбай-ақ қой! прекрати умничать!;-ақылдысынған аз ақылынан айрылады кто (непомерно) умничает, тот остаток ума теряетII и.д. от ақылдысыну