а1) разум, ум;- рассудок;- ақыл иесі мудрец;- ақыл жетпейтін уму непостижимый;- ақыл сергектігі психол. подвижность ума;- ақылы кем ненормальный;- ақылы қысқа адам ограниченный человек;- ақылдан адасу сойти с ума;- ақылы аздық ограниченность ума;- ақыл орамдылығы гибкость ума;- ақыл сыншылдығы критичность ума;- ақылы ауысу тронуться умом;- ақылы жетпеу не постигать умом, не понять;- ақылы кіру поумнеть, образумиться;- ақылға салу обдумать;- обмозговать;- ақыл тоқтату одуматься;- ақылы толу набираться ума2) совет, наставление;- ақыл айту (или беpу, қосу) советовать;- ақылын алу слушаться кого-л.3) что-л. разумное;- правильное решение чего-л.;- табылған ақыл правильное решение;- мұның табылған ақыл екен а) правильно ты говоришь (советуешь) б) (тут) ты правильно поступаешьақыл азбайды, білім тозбайды ум не портится, знание не изнашивается;- ақыл арымас, алтын шірімес ум не истощается, золото не гниет;- ақыл ауысады, ырыс жұғысады с кем поведешься, от того и наберешься (букв. ум пеpедается, богатство пеpеходит); ақылдан нақыл туады назидание исходит от ума (назидание плод ума); ақыл - дос, ашу - дұшпан ум - друг, гнев - враг (т.е. не давай волю гневу); ақыл - ердің қорғаны ум - щит молодца;- ақыл жастан, асыл тастан что-л. разумное (находишь) у молодых, драгоценность - в камнях (т.е. молодой ум находчив); ақыл жетпес айла жоқ, батылдық алмас қамал жоқ нет хитростей умом непостижимых, нет крепостей, которых не брала смелость;- ақыл жоқ басқа адырайған көз бітеді у пустой головы выпученные (бессмысленные) глаза;- ақыл көпке жеткізер, өнер көкке жеткізер умом постигают многое;- искусством возвышаются;- ақылы асса, аға тұт если он умнее тебя, то почитай его как старшего (умен не по возpасту); ақылы жоқтың арманы жоқ у глупца нет мечты (т,е, он всегда счастлив); өз ақылым - ақыл -ақ;- кісі ақылы шоқырақ сами с усамиақыл азабы горе от ума;- ақылы кем (или кеміс) ненормальный человек;- ақылы жоқ глупый;- ақыл тіс зуб мудрости;- ақылы көзінде безрассудный человек