собир. деньги, средства

даром, бесплатно;- за так

а1) разум, ум;- рассудок;- ақыл иесі мудрец;- ақыл жетпейтін уму непостижимый;- ақыл сергектігі психол. подвижность ума;- ақылы кем ненормальный;- ақылы қысқа адам ограниченный человек;- ақылдан адасу сойти с ума;- ақылы аздық ограниченность ума;- ақыл орамдылығы гибкость ума;- ақыл сыншылдығы критичность ума;- ақылы ауысу тронуться умом;- ақылы жетпеу не постигать умом, не понять;- ақылы кіру поумнеть, образумиться;- ақылға салу обдумать;- обмозговать;- ақыл тоқтату одуматься;- ақылы толу набираться ума2) совет, наставление;- ақыл айту (или беpу, қосу) советовать;- ақылын алу слушаться кого-л.3) что-л. разумное;- правильное решение чего-л.;- табылған ақыл правильное решение;- мұның табылған ақыл екен а) правильно ты говоришь (советуешь) б) (тут) ты правильно поступаешьақыл азбайды, білім тозбайды ум не портится, знание не изнашивается;- ақыл арымас, алтын шірімес ум не истощается, золото не гниет;- ақыл ауысады, ырыс жұғысады с кем поведешься, от того и наберешься (букв. ум пеpедается, богатство пеpеходит); ақылдан нақыл туады назидание исходит от ума (назидание плод ума); ақыл - дос, ашу - дұшпан ум - друг, гнев - враг (т.е. не давай волю гневу); ақыл - ердің қорғаны ум - щит молодца;- ақыл жастан, асыл тастан что-л. разумное (находишь) у молодых, драгоценность - в камнях (т.е. молодой ум находчив); ақыл жетпес айла жоқ, батылдық алмас қамал жоқ нет хитростей умом непостижимых, нет крепостей, которых не брала смелость;- ақыл жоқ басқа адырайған көз бітеді у пустой головы выпученные (бессмысленные) глаза;- ақыл көпке жеткізер, өнер көкке жеткізер умом постигают многое;- искусством возвышаются;- ақылы асса, аға тұт если он умнее тебя, то почитай его как старшего (умен не по возpасту); ақылы жоқтың арманы жоқ у глупца нет мечты (т,е, он всегда счастлив); өз ақылым - ақыл -ақ;- кісі ақылы шоқырақ сами с усамиақыл азабы горе от ума;- ақылы кем (или кеміс) ненормальный человек;- ақылы жоқ глупый;- ақыл тіс зуб мудрости;- ақылы көзінде безрассудный человек

а собир. уловки (для достижения какой-л. цели); ақыл-айла іздеп в поисках лазейки (выхода из положения); осыған ақыл-айла табу керек для этого нужно что-то придумать

сознание, разум;- ақыл-есі бүтін адам сознательный человек

собир. советы;- ақыл-кеңес беру посоветовать, давать советы

(көркі) ум да краса;- ақыл-көркі жарасқан адам человек, у кого гармонично сочетаются ум и красота

интеллект;- ум;- ақыл-ой еңбегі умственный труд;- ақыл-ой тәрбиесі умственное воспитание

разум;- ақыл-парасаты кемеліне келген весьма разумный человек

назидания

1) мудрый человек;- умник2) неодобр. мудрствующий, умничающий

(-гі) мудрствование

то же, что ақылгөйсу

неодбр. мудрствовать, умничатьи.д. от ақылгөйсу

1. единомыслящий, имеющий одинаковые с кем-л. мысли (взгляды)2. советчик;- ол менің жақсы ақылдасым он мой хороший советчик

понуд. от ақылдасу

I и. д. от ақылдасуII советоваться;- делиться мыслями;- ол әйелімен ақылдасты он посоветовался с женойақылдассаң кең шешерсің, ақылдаспасаң кем кесерсің посоветуешься - все решишь как надо, не посоветуешься - сделаешь как не надо

понуд. от ақылдасу

умный, разумный;- дельный // умно, разумно, дельно;- ақылды бала умный ребенек;- ақылды сөз умные слова;- ақылды іс разумное действие;- сен мұны ақылды істедің ты разумно поступилақылды (адам) айтқызбай біледі умный догадается без слов;- ақылды адам - батпанақ, ақылсыз адам - сасқалақ умный поступает уверенно, глупый теряется;- ақылды көргенін айтар, ақымақ жегенін (или беpгенін) айтар умный говорит о том, что видел, глупый - о том, что ел и пил (или одолжил дpугим); ақылды балам қазанның астына қарайды, ақымақ балам үстіне қарайды умный сын заглядывает под котел, а глупый смотрит, что сверху (т.е. умный заботится чтобы гоpел огонь в очаге и сваpилась пища, а глупый думает, готова ли пища); ақылдыға ишарат, ақымаққа - келтек умному намек, глупому - дубина (т. е. умному достаточно намекнуть и он сделает, то, что нужно, а дуpаку для этого нужна палка); ақылды екі айтқызбас, ақымақ бір де айтқызбас умный не позволит, чтобы ему сказали дважды (о чем-л.), а глупый даже один раз (т.е. не дает сказать); ақылды екі айтқызбас, ақымақ мүлде айтқызбас умному не надо дважды повторять, глупому не надо вовсе говорить;- ақылды мақтанса іс тындырар, ақылсыз мақтанса, аяғын сындырар умный хвастает - дело сделает, глупый хвастает - беду натворит;- ақылды сөзге тоқтайды, ақылсыз бөзге тоқтайды умный ценит слова, дурак - вещи

(-ғы) разумность, благоразумие;- рассудительность;- ол ақылдылық істеген екен он проступил разумно